Het kristalliseren van mineralen kan plaatsvinden vanuit gesmolten magma. Als de temperatuur in magma daalt dan onstaan er in de vloeistof mineralen. Bij een langzame temperatuurdaling kunnen deze mineralen aangroeien doordat nieuwe moleculen van het mineraal zich aansluiten aan het kristalrooster. Hoe langzamer de temperatuurdaling, hoe groter de kristallen kunnen worden. Als je bijvoorbeeld een Graniet vind met grote kristallen Kwarts en Veldspaat, dan is deze langzamer afgekoeld dan een fijne graniet. Als gesmolten gesteente heel snel afkoelt, ontstaat er een homogene massa.

Mineralen kunnen ook ontstaan door neerslag van ionen die opgelost zijn in water. Dit kan gebeuren tussen de korrels van bijvoorbeeld een sediment waardoor deze kan verharden. Ook kunnen  holtes worden opgevuld door neerslag van mineralen. Als zo'n holte gedeeltelijk word opgevuld kan een geode ontstaan waarin mooie kristallen te zien zijn.

Als een mineraal aangroeit ontstaan kristalvormen. Kristalvormen geven informatie over de manier waarop de atomen en moleculen zijn gerangschikt in het mineraal. De structuur van elk kristal van een bepaald mineraal is kenmerkend. De meeste kristallen in gesteenten groeien tegen elkaar aan omdat er geen ruimte is voor vrije groei. Enkel als mineralen de ruimte krijgen (vb. in holtes) kunnen ze mooie vrijliggende kristallen vormen. In dat geval weerspiegelt de vorm van het kristal de interne chemische en moleculaire samenstelling van het mineraal. Het kristal wordt omgeven door symmetrisch gevormde kristalvlakken. Door de hoek tussen de verschillende vlakken te meten geven de kristallen informatie over de interne kristalrooster opbouw van het mineraal.