Mineralen zijn opgebouwd uit moleculen die meestal weer een verbinding zijn tussen meerdere soorten atomen die zijn gerangschikt in een bepaalde kristalstructuur. De kristalstructuur én de chemische samenstelling bepalen samen uiteindelijk de eigenschappen van een mineraal. De verschillende soorten mineralen onderscheiden zich door verschillen in eigenschappen.

Eigenschappen van mineralen

• Kleur
• Kristalvorm
• Kristalstelsel
• Splijting
• Hardheid
• Smeltpunt
• Oplosbaarheid
• Fluorescentie
• Radioactiviteit

Gesteenten

De stollingsgesteenten op Aarde zijn mengsels van verschillende soorten mineralen. Sommige gesteenten bestaan uitsluitend uit kristallen van mineralen die tegen elkaar aan gegroeid zijn. Sedimentaire gesteenten bestaan uit herwerkte stukjes (klasten) van oorspronkelijk stollingsgesteenten en bevatten ook meestal mineralen. Zo bestaat zandsteen grotendeels uit stukjes van het mineraal Kwarts waarvan de Kwarts oorspronkelijk uit geërodeerde stollingsgesteenten komt. Ook kunnen er in sedimentaire gesteenten mineralen ontstaan onder invloed van diverse (chemische) processen.

De meeste gesteenten bestaan vooral uit mineralen van de groep Silicaten. Deze mineralen bevatten silicium. Bijna alle stollingsgesteenten, metamorfe gesteenten en sommige sedimentaire gesteenten vallen hieronder. Een belangrijke uitzondering is kalksteen dat uit carbonaten bestaat.

Soorten mineralen

De IMA (International Mineralogical Association) erkent zo'n 5000 soorten mineralen, en er worden er nog steeds nieuwe ontdekt. De meeste daarvan zijn erg zeldzaam.

Meest voorkomende mineralen

• Kwarts
• Calciet
• Veldspaat
• Amfibolen
• Biotiet
• Muscoviet
• Pyroxenen
• Olivijn

Indeling

De indeling van mineralen is onderwerp van veel discussies. We bespreken hier de in Europa veel gebruikte indeling van Strunz, maar er zijn nog veel meer indelingen in omloop. De meeste indelingen hanteren ook nog subcategorieën.

Indeling van Strunz

• 1 Elementen (bijvoorbeeld metalen, koolstof en zwavel)
• 2 Sulfiden en sulfozouten (bijvoorbeeld pyriet)
• 3 Halogeniden (bijvoorbeeld haliet, oftewel keukenzout)
• 4 Oxiden (bijvoorbeeld cupriet)
• 5 Carbonaten (bijvoorbeeld calciet en dolomiet)
• 6 Boraten (Bijvoorbeeld boraciet)
• 7 Sulfaten (Bijvoorbeeld gips en bariet)
• 8 Fosfaten, Arsenaten en Vanadaten (bijvoorbeeld Turkoois)
• 9 Silicaten (bijvoorbeeld kwarts, veldspaat, biotiet, muscoviet, olivijn, pyroxenen en amfibool)
• 10 Organische verbindingen (bijvoorbeeld melliet en whewelliet)

Determineren

Mineralen zijn erg lastig goed te determineren met alleen de kleur en de kristalvorm. Voor een sluitende determinatie is onderzoek nodig door slijpplaatjes van het mineraal te bekijken onder een polarisatie-microscoop. Voor verder onderzoek worden ook bijvoorbeeld röntgenfluorescentie spectrometrie en elektron microanalyse toegepast.
De kleur van mineralen wordt sterk bepaald door het voorkomen van allerlei metalen en elementen die in het mineraal voorkomen. Een kleine hoeveelheid 'vervuiling' in het mineraal kan de kleur sterk beïnvloeden. De kleur is daarom niet een sterk determinatiekenmerk.

Er bestaan heel veel soorten mineralen maar de meeste daarvan zijn erg zeldzaam of worden alleen op specifieke plekken aangetroffen. Met basiskennis van een aantal veelvoorkomende mineralen is vaak toch nog ver te komen met determineren.