De Hondrug is een verhoging in het landschap die tot 20 meter uitsteekt boven het omringende gebied. De verhoging loopt van Groningen tot aan Emmen en is NNW-ZZO georiënteerd. Ten westen van de Hondsrug liggen nog 3 parallelle ruggen die minder herkenbaar zijn in het landschap. De Tynaarlorug, Rolderrug en Zeijenrug. De Hondsrug wordt in het oosten begrensd door het Hunzedal.
De Hondsrug bestaat uit keileem uit de Saalien ijstijd. De theorie is dat binnen de ijskap in het Hondsruggebied een snelle "stroom" ijs op gang is gekomen in de richting van de ruggen die het al aanwezige keileem onder de ijskap heeft gevormd tot de Hondsrug en de parallelle ruggen (zogenaamde megaflutes).
In de warme periode na de Saalien ijstijd werd er in het Hunzedal veel rivierafzettingen afgezet. In de daaropvolgende Weichselien ijstijd werd er door de wind bovenop de oudere keileem een pakket dekzand afgezet.
De keileem in de Hondsrug beval vele zwerfstenen. In het grootste gedeelte van de Hondsrug zijn de kalkstenen door zuren echter opgelost. Tussen Haren en Groningen komen nog wel kalkstenen voor waarin ook vele fossielen voorkomen. Zie de aparte fossielen locatiebeschrijving van deze plek.
